اختلالاتي كه بر اثر زمينلرزه و سونامي اخير در نيروگاههاي هستهاي ژاپن پديدآمده، باعث نگراني همه مردم جهان شده است. اين رويداد فاجعه چرنوبيل را در اذهان تداعي ميكند. اكنون براي بسياري از مردم اين پرسش كانوني مطرح است كه تشعشعات راديواكتيو چه خطراتي براي تندرستي انسانها دارند و چگونه ميتوان از خود در برابر آنها محافظت كرد؟ اشعه راديواكتيو دشمني نامريي و كشنده است. پخش آن در هوا باعث ميشود كه از طريق تنفس وارد بدن شود و ذرات خطرناك آن در بافتهاي انساني جمع شوند و به تدريج نيروي ويرانگر خود را آزاد سازند. راديواكتيو از طريق پوست نيز جذب بدن ميشود. 20 سال پس از فاجعه هستهاي چرنوبيل، در بيشتر مناطق نزديك به نيروگاه آن، آمار بيماران مبتلا به انواع بيماريهاي سرطان را تا ۴۰ درصد افزايش نشان ميدهد. ذرات راديواكتيو در بدن خصلتي يونيزهكننده دارند. معناي آن اين است كه از طريق آنها دائما الكترونهايي به پيرامون شليك ميشوند. همه ملكولهاي بيولوژيك و آب در بدن انسان ميتوانند اين پرتوها را ترمز كنند. ولي اين باعث آزاد شدن انرژياي ميشود كه پوستههاي اتم ملكولهاي بدن را نابود و الكترونهاي آن را آزاد ميكند. به اين ترتيب، زنجيرهاي از فعل و انفعالات شيميايي در بدن آغاز ميشود تا بتوانند با الكترونهاي آزاد شده تركيبات پايداري ايجاد كنند. اين فعل و انفعالات شيميايي غيرقابل كنترل هستند و به تركيبات تازهاي منجر ميشوند كه براي سلولهاي بدن بيگانه هستند.
در نتيجه آنزيمهاي بدن كاركرد خود را از دست ميدهند و اجزاي سازنده سلولها نابود ميشوند. اگر آسيبها بزرگ باشند، به مرگ سلولها ميانجامد و اين امر بر ژن وراثتي نيز تاثير ميگذارد. هر قدر آسيبهاي وارده به سلولها بيشتر باشد، خطر ابتلا به بيماري سرطان در آدمي افزايش مييابد. البته در هوا و زمين راديواكتيو بصورت طبيعي موجود است، ولي بدن انسان سازوكار لازم را براي مقابله با آن دارد. ولي به هنگام افزايش راديواكتيو هوا در جريان فاجعههاي اتمي از نوع چرنوبيل، اين ساز و كار بدن محدوديتهاي مقاومت خود را نشان ميدهد. در جريان فاجعه اتمي چرنوبيل، بيش از همه كساني آسيب ديدند كه از نزديك با آن مبارزه ميكردند. طبق آمار تاكنون ۲۵ هزار نفر در اين رابطه جان خود را از دست دادهاند.
نشانههاي بيماري
شدت و ضعف بيماريهاي ناشي از تشعشعات راديواكتيو بستگي مستقيم به ميزان راديواكتيو در هوا دارد. اولين نشانههاي آن سردرد و حالت تهوع است. اين عوارض چند ساعت پس از قرار گرفتن انسان در معرض اشعه راديواكتيو بروز ميكنند. سپس اين عوارض ناپديد ميشوند، ولي بيمار پس از چند روز دچار كماشتهايي و خستگي مفرط ميشود كه چند هفته طول ميكشد. اگر شخص در معرض تشعشعات زياد راديواكتيو قرار نگرفته باشد، بهبود مييابد. ولي مصونيت بدن در برابر بيماريهاي ديگر و به ويژه بيماريهاي عفوني غالبا تضعيف ميشود و اين ضعف تا پايان عمر باقي ميماند. تاثير تشعشات زياد راديواكتيو بر بدن غالبا به بيماريهاي سخت و درمانناپذير منجر ميشود. يكي از شناختهشدهترين اين بيماريها سرطان خون است. تشعشع بالا به سلولهاي بدن آسيبهايي وارد ميكند كه ترميمناپذير هستند. يكي ديگر از پيامدهاي بيماريهاي ناشي از تشعشات راديواكتيو، سرطان استخوان است. يكي از خطرناكترين مواد راديواكتيو براي تندرستي انسانها، پلوتونيوم ۲۳۹ است. گفته ميشود كه در جريان حادثه در نيروگاه اتمي فوكوشيماي ژاپن، پلوتونيوم هم آزاد شده است. استنشاق هواي آلوده به پلوتونيوم ميتواند در چند روز باعث مرگ شود.
بهترين راه مقابله با خطر تشعشعات راديواكتيو، دور شدن به موقع از مناطق آلوده است. هنوز از ميزان آلودگيهاي راديواكتيو در ژاپن اطلاعات دقيقي در دست نيست و همه اميدوارند دولت اين كشور به موقع مردم را مطلع و آنان را از مناطق خطرناك به نقاط امن منتقل كرده باشد. همچنين با يد ۱۳۱ نيز ميتوان از انسانها در برابر تشعشعات راديواكتيو محافظت كرد. بهتر از آن قرصهاي كاليوم يد است كه ظاهرا مقامات ژاپني به اندازه كافي در اختيار دارند و آمادهاند تا در صورت لزوم ميان مردم پخش كنند.
شرط موفقيت اين روش واكنش بهموقع و استفاده كافي از داروهاست. پيش از پخش راديواكتيو در هوا بايد اين داروها را مصرف كرد تا مانع جذب يد راديواكتيو بيشتر توسط بدن شوند. اين داروها باعث ميشوند كه يد كافي در غده تيروئيد انسان جمع شود و بدن ديگر نيازي به جذب يد راديواكتيو نداشته باشد. جذب يد راديواكتيو و تراكم آن در غده تيروئيد، به سرطان تيروئيد ميانجامد. 10 سال پس از حادثه چرنوبيل، در ميان كودكان آن منطقه ۴۲۴ مورد سرطان غده تيروئيد مشاهده شده است.
هنوز معلوم نيست اين دشمن نامريي در ژاپن چه آسيبهايي وارد كرده است. اين امر بستگي به آن دارد كه آيا مقامات ژاپني ميتوانند بر مشكلات پديدآمده در رآكتورهاي اتمي غلبه كنند، يا بايد منتظر فاجعهاي اتمي مانند چرنوبيل بود؟
اثرات منفی و پایدار اشعههای رادیواکتیو
تشعشعات رادیواکتیو، حتی به میزان اندک زیانبار است. زیان ناشی از انتشار پرتوهای رادیواکتیو به مدت طولانی باقی میماند، نسل به نسل انتقال مییابد و به مکان کوچکی محدود نمیشود. به گفتهی دکتر اسماعیل کهرم، متخصص در رشتهی محیط زیست و گونههای جانوری و گیاهی مواد رادیواکتیو با حیات بر روی زمین سازگاری ندارد.
دکتر اسماعیل کهرم، میدونیم که یکی از پیامدهای برخورداری از تأسیسات اتمی انتشار مواد رادیواکتیو در محیط است. این انتشار چه تأثیری بر محیط میگذارد؟
مواد رادیواکتیو به طور کلی سمی هستند. اینها برای حیات ضرر دارند. یعنی به انحاَء مختلف در سطح بسیار بسیار بالا ایجاد مسومیت میکنند و در نهایت وارد بدن که میشوند، حتی اگر شخص مسموم زنده بماند، باعث تغییرات ژنتیکی در فرد میشوند. یعنی اینکه مولکولها را روی آن حلقههای DNA و RNA تحت تأثیر قرار میدهند و باعث میوتیشن (جهش) یا تغییرات ژنتیکی میشوند. این مواد نباید در سطح زمین وجود داشته باشند و خوشبختانه کرهی زمین به خاطر اتمسفری که دارد و به خاطر لایههای مختلف اتمسفر این جور تشعشعات را که از خورشید میگیرد، جذب میکند و به ما نمیرسد. مگر اینکه ما خودمان به طور مصنوعی بیاییم و این را در محیط منتشر بکنیم
ادامه مطلب...